We schrijven 1919 toen ene Ugo Zagato besliste om Coach builder te worden. Eerder had Ugo Zagato de stiel van coachbuilding en design geleerd bij Belli. Bij het uitbreken van de grote oorlog is Zagato door het leger naar de vliegtuigfabriek van Pomilio gestuurd.

Op korte termijn was Zagato opgeklommen tot directeur van de fabriek. Zagato was hier verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de SVA 5 tweedekker waarmee Gabriele D’Annunzio op de 9e augustus 1918 over Wenen vloog en hun beroemde pamfletten uitstrooiden.

Bij het starten van zijn bedrijf was Ugo Zagato zijn doel om koetswerken te bouwen en herstellen voor vliegtuigen en auto’s. Hij zou zijn opgedane kennis uit de luchtvaart gaan gebruiken in de automotive sector. Op dit moment (1919) waren de meeste auto’s nog erg zwaar en log. Met een frame in aluminium vergelijkbaar met hoe vliegtuigen werden gebouwd kwam Zagato met iets helemaal nieuw voor de autoindustrie.

Het eerste koetswerk waarmee Zagato de aandacht trok was de Alfa Romeo 6C 1500 van 1929, deze Alfa was eigenlijk de start van een bedrijf dat nu al 100 jaar artisanaal handwerk hoog in het vaandel draagt. Combineer dit handwerk met steeds erg beperkte oplage’s en het zal je wellicht niet verwonderen dat zowat alle auto’s die het Zagato label dragen erg gegeerd zijn in de autowereld.

Autoworld is er in geslaagd om 15 van deze pareltjes bij elkaar te brengen op één plaats. Eerder uniek kan je zeggen!

De oudste hier tentoongesteld is een Alfa Romeo 6C 1750 van 1932, een pareltje al zeg het zelf. De 6C 1750 richte zich vooral tot de gefortuneerde “gentleman drivers” uit de jaren 30. Het was trouwens een echte sportwagen die dankzij zijn laag eigengewicht voor die tijd schitterende prestaties neerzette. De auto die we hier zien nam deel aan de Mille Miglia van 1933 en 34. Nu we het toch over de Mille Miglia hebben, wisten jullie dat er in 1934 maar liefst 38 deelnemers waren met een Zagato koetswerk!

Zagato heeft trouwens voor vele merken getekend, denk hierbij aan Alfa Romeo, Lancia, Aston Martin, Bugatti, Volkswagen, Fiat, Ferrari, Maserati en nog tal van andere iconische merken.

Een rode draad in de meeste modellen zijn de lange aerodynamische lijnen en later het ‘doppia bolla’-dak (’twee bubbels’). Ze maken dat een “Zagato” herkenbaar is uit de duizend.

Na de tweede wereldoorlog werkte Zagato een nieuwe door Vieri Rapi ontworpen serie uit. Deze waren gebaseerd op een studie over de Isotta Fraschini Monterosa: de ‘Panoramica’.

Als basis dienden de chassis van de Fiat 500 Topolino en de Fiat 1100, maar ook de Ferrari 166 en de Maserati A6 1500 kregen een Zagato behandeling. Het resulteerde in berlinettetweezitters met als belangrijkste kenmerken de grote glaspartijen tot zelfs in het dak. Allen droegen de de achternaam ‘Panoramica’ Persoonlijk vind ik de Maserati A6 1500 de meest geslaagde.

In de jaren 1950 en 1960 beleefde ‘Carrozzeria Zagato’ zijn hoogtepunt dankzij de GT-modellen
van Maserati, Lancia, Aston Martin, Abarth en natuurlijk Alfa Romeo.

Nu was naar mijn gevoel niet iedere Zagato even mooi (al is en blijft dat persoonlijk hé) Zo zie je hierboven de Autech Zagato Stelvio AZ1. Nu zie ik bij sommige onder jullie al wenkbrouwen fronsen, Autech? nog nooit van gehoord! En dat is volkomen normaal. Autech was gedurende een korte periode namelijk een luxemerk van Nissan. Een Nissan die je zo een aantal lijnen van een Alfa zou toekennen kan alleen maar van Zagato komen. Een succes is het nooit geworden want met slechts 104 geproduceerde exemplaren die dan ook nog uitsluitend en alleen in Japan zijn verkocht lijkt de kans dat je die hier al bent tegen gekomen eerder gering.

Het meest opvallende stijlkenmerk waren de in de voorvleugels ingewerkte spiegels. Een tweede kenmerk was de zeer hoge prijs. Deze ‘Nissan’ koste namelijk evenveel als een Ferrari Mondial.

Nu we dan toch over de minder geslaagde modellen bezig zijn vind ik dat de hierboven getoonde auto ook wel in het rijtje thuishoort. We hebben het hier over de Zagato Zuma, deze auto is gebaseerd op het chassis van de VW Golf / Audi A3 en in 1998 op het salon van Brussel voorgesteld aan het grote publiek. De Zuma was Zagato’s tribute aan VW die op dat moment reeds 50 jaar voor miljoenen mensen hun mobiliteit hadden gezorgd. er is er gelukkig maar ééntje van gebouwd.

Tot hier de minder geslaagde modellen want over heel de lijn heeft Zagato vooral heel mooie aanpassingen doorgevoerd op de meest exclusieve auto’s ooit gemaakt.

Dat de Italiaanse automerken in de eerste periode van Zagato de bovenhand nemen zal je wellicht niet verbazen. De dikwijls al mooie Italiaanse bolides werden door Zagato verder verfijnd. Zo zien we hierboven de prachtige Fiat 8V. Fiat bouwde in de periode 1952-54 slechts 114 chassis van deze sportwagen. Er werden er 34 door Fiat zelf van een carrosserie voorzien. De andere chassis gingen naar diverse vooraanstaande carrosseriebouwers waaronder ook Zagato die er 30 bouwde. De auto beschikte over een V8 motor van 1996cc die in de laatste versie 127 pk ontwikkelde. De 8V was geen commercieel succes maar op het circuit speelden ze wel een belangrijke rol. Zo wonnen ze tot 1959 alle Italiaanse 2 L GT kampioenschappen.

De 8V was absoluut niet de enige Fiat die onder handen werd gepakt door Zagato. De Fiat 750 Zagato Abarth was één van de modellen waarbij het kenmerkende ‘double bubble’ dak erg opvallend aanwezig was. Deze auto is in 1955 voorgesteld en gebruikte de bodemplaat van de Fiat 600 en kon beschikken over 42 pk. In 1958 volgde een krachtigere versie met 57 pk. Een eerste reeks van 100 auto’s was voldoende voor homologatie in het GT kampioenschap. De auto was erg succesvol en won wereldwijd meer dan 700 races!

Zo zien we hierboven de Alfa Romeo Giulietta SZ ‘Tonda’ uit 1960. Van dit model werden er 171 gebouwd tussen 1960 en 1962 waarvan er nog een 35-tal bekend zijn wereldwijd. Dit is nr 31 en hij werd op 13 augustus 1960 nieuw geleverd aan piloot Angelo Corio. De auto heeft een doorlopend gekende geschiedenis en wordt ook nu nog gebruikt voor historische races en rally’s.

Ook de competitieafdeling van Alfa Romeo deed beroep op de kunsten van Zagato. Zo werd de bovenstaande Alfa samen ontwikkeld met Autodelta, de competitieafdeling van Alfa. De TZ in de naam staat voor Tubolare Zagato en verwijst hier naar het buizenchassis. Combineer dit met een aluminium carrosserie waardoor het gewicht beperkt blijft tot slechts 660 kg en je hebt een rasechte sportwagen. De competitieversie beschikte over meer dan 160pk en joeg deze TZ vlot over de 200 km/u. Tussen 1963 en 1965 werden 112 exemplaren gebouwd. In 1965 volgde de TZ2 met een kunststof carrosserie, hier werden er slechts 12 van gebouwd.

De jaren 60 waren erg actieve jaren voor Zagato, niet minder dan 43 auto’s werden door hem aangepast. Eén van de mooiere is zeker de hierboven getoonde Lancia Flaminia Sport Zagato. Tussen 1958 en 1967 zijn er 599 Flaminia’s gebouwd met twee varianten in koetswerk. De laatsten in de reeks hadden een geredesignede carrosserie door Ercole Spada. Vooral de snuit en de achtersteven werden er beter van. Alle Flaminia’s hadden het typische Zagato dubbel bubbel dak.

Ook de Britten vonden de weg naar Zagato. In oktober 1960 is deze Aston Martin DB4 Zagato voorgesteld op de London Motor Show. Het ronduit schitterende koetswerk is getekend door Ercole Spada voor rekening van Zagato. Er zijn er echter slechts 19 van geproduceerd. Ondertussen zijn er wellicht meer replica’s dan originele. Wellicht behoren de originele exemplaren tot de duurste Aston Martins op dit moment. In 1987 bouwde Aston Martin nog 4 ‘continuations’ op het correcte onderstel en een paar jaar later werden er door Zagato ook enkele gebouwd waarvan dit een exemplaar is.

Eén van de meest gebouwde Zagato’s is zonder twijfel de Lancia Fulvia Zagato. Tussen 1965 en 1972 werden er maar liefst 7102 stuks van geproduceerd. In 1968 bestelde Lancia, op aanraden van Ing. Allessandro Fiorio, bij Zagato 27 speciale ultralichte race versies. De eerste Fulvia sport’s 1216cc motor. Het grootste deel beschikte over een 1300cc motor maar er zijn er ook 800 gemaakt met de krachtige 1600cc motor die over 114pk beschikte. De goed gestroomlijnde Fulvia Sport was 190km/u snel en woog slechts 915 kg. De Fulvia Sport won zijn klasse in de 24 uur van Daytona in 1969.

In het recentere verleden komen we deze Lancia Hyena Zagato uit 1992 tegen. En hiermee zien we ook ineens het eerste project van Andrea Zagato, de kleinzoon van Ugo en samen met Marella Rivolta Barberi zijn zij de huidige bestuurders. De Hyena is gebaseerd op een Lancia Delta, een auto die gekend is vanwege zijn vele rally successen. De basis is grotendeels behouden met een krachtige dwarsgeplaatste 4 cilinder turbo motor met 166pk en de 4×4 ‘integrale’ aandrijving. Er zijn er slechts 24 van gebouwd.

Het verhaal van Zagato is uiteraard vele malen groter dan de korte uiteenzetting die ik hier heb neergeschreven want ook vandaag zijn de ontwerpers van Zagato volop in de weer met hun nieuwste verwezenlijking. Ik hoop echter dat het je toch een beetje inkijk geeft in de prachtige verwezenlijkingen van dit familiebedrijf.

Verslag & foto’s: Patrick Verheeken.